Loftslagsbreytingar
Gróðurhúsaáhrif eru hækkun á meðalhita reikistjörnu, vegna gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpi hennar af mannavöldum. Margir misreikna eða vita einfaldlega ekki beint hvað gróðurhúsaáhrif eru eða hvað þau munu þýða fyrir daglegt líf okkar í framtíðinni, og hvað það þýðir fyrir margar milljónir manna í dag.
Lofttegundin sem leikur lykilhlutverk í gróðurhúsaáhrifum er koltvíoxíð (CO2) en auk þess má nefna metan, tvínituroxíð og óson.
Mikilvægt er að muna að það er munur á hnatthlýnun/loftslagsbreytingum og gróðurhúsaáhrifum. Þessum tveimur hugtökum er oft ruglað saman sem leiðir til misskilnings á vandamálinu. Loftslagsbreytingar er hækkun á meðalhita á jörðinni, og aðalorsök þeirra eru gróðurhúsaáhrifin.
Lofttegundin sem leikur lykilhlutverk í gróðurhúsaáhrifum er koltvíoxíð (CO2) en auk þess má nefna metan, tvínituroxíð og óson.
Mikilvægt er að muna að það er munur á hnatthlýnun/loftslagsbreytingum og gróðurhúsaáhrifum. Þessum tveimur hugtökum er oft ruglað saman sem leiðir til misskilnings á vandamálinu. Loftslagsbreytingar er hækkun á meðalhita á jörðinni, og aðalorsök þeirra eru gróðurhúsaáhrifin.
Hvað veldur Loftslagsbreytingum?
Til að skilja þessi efni og neikvæðu verkun þeirra á jörðina þarf líka að skoða hvernig sólargeislar og lofthjúpurinn vinna saman.
Lofthjúpur jarðar er þunnt lag gert aðallega úr súrefni og nitri og fer í kringum jörðina og ver lífið á jörðinni fyrir geislun frá sólinni og geimnum og viðheldur jöfnu hitastigi á henni.
Þegar sólargeislarnir falla á lofthjúp jarðar endurkastast 26% af geislunum aftur í geiminn, skýin og andrúmsloftið, lofthjúpurinn gleypir 19% og hin 55% lenda á yfirborði jarðar. 4% af geislunum fara aftur í geiminn en hin 51% af varmanum helst innan við lofthjúpinn og hitar jörðina því ennþá meira. Þetta kallast gróðurhúsaáhrif sem er það sem orsakar loftslagsbreytingar.
Það sem virkilega ýtir undir þennan vítahring af varma, sem festist innan ósonlagsins er koltvíoxíð sem við mannkynið framleiðum. Það eru nokkrir þættir sem eiga stóran þátt í CO2 framleiðslu og eyðileggingunni á jörðinni yfir höfuð. Dæmi um þessa þætti er iðnaður og verksmiðjur, byggingariðnaður, orkunotkun- og framleiðsla, flutningur með farartækjum, brennsla á jarðefnaeldsneytum, skógarvinnsla og landbúnaður.
Lofthjúpur jarðar er þunnt lag gert aðallega úr súrefni og nitri og fer í kringum jörðina og ver lífið á jörðinni fyrir geislun frá sólinni og geimnum og viðheldur jöfnu hitastigi á henni.
Þegar sólargeislarnir falla á lofthjúp jarðar endurkastast 26% af geislunum aftur í geiminn, skýin og andrúmsloftið, lofthjúpurinn gleypir 19% og hin 55% lenda á yfirborði jarðar. 4% af geislunum fara aftur í geiminn en hin 51% af varmanum helst innan við lofthjúpinn og hitar jörðina því ennþá meira. Þetta kallast gróðurhúsaáhrif sem er það sem orsakar loftslagsbreytingar.
Það sem virkilega ýtir undir þennan vítahring af varma, sem festist innan ósonlagsins er koltvíoxíð sem við mannkynið framleiðum. Það eru nokkrir þættir sem eiga stóran þátt í CO2 framleiðslu og eyðileggingunni á jörðinni yfir höfuð. Dæmi um þessa þætti er iðnaður og verksmiðjur, byggingariðnaður, orkunotkun- og framleiðsla, flutningur með farartækjum, brennsla á jarðefnaeldsneytum, skógarvinnsla og landbúnaður.
Hin hliðin
Þar sem við og flestir aðrir trúa að gróðurhúsaáhrif séu af völdum mannkynsins eru samt aðrir sem trúa að gróðurhúsaáhrifin séu bara af náttúruvöldum.
Dr. Björn Lomborg lítur á framtíðina með björtum augum. Hann er prófessor við háskólann í Árósum og hefur vakið mikla umræðu á sínum skoðunum í umhverfismálum. Hann segir að mannkynið hafi það betra en nokkurn tímann áður, meðalaldurinn árið 1900 var 30 ár en nú er hann 65 ár og fátækt hefur minnkað í næstum öllum löndum. ,,Við töpum ekki 25-50% af dýrategundum meðan við lifum." segir Dr. Björn. ,,Af hverju höldum við að svona illa sé komið fyrir umhverfinu?" spyr hann. ,,Fyrir því eru margar ástæður. Við höfum ótrúlega lélegt innsæi. Það veldur því að við erum auðveld bráð einfaldra ósannra líkana. Samtíðis eru rannsóknir hverfisbundið stundaðar á þann hátt að við heyrum aðeins neikvæðu niðurstöðurnar. Og að lokum beina fjölmiðlar fyrst og fremst kastljósi á neikvæðu tíðindin sín." Björn Lomborg hvetur okkur til að horfa á ástandið eins og það er í raun og veru. Hann telur að hugmyndin um að matvælaframleiðsla muni tapa í kapphlaupinu við fólksfjölgun sé ósönn.
Dr. Björn segir að ef við skoðum sögulegar staðreyndir sjáum við að mengunin minnkar og minnkar. Árið 1285 var loftmengunin í London svo mikil að Eðvarð I stofnaði til fyrstu loftmengunarnefndarinnar og árið 1908 var hægt að sjá kolareykinn í Kaupmannahöfn eins og gráleitt ský. Nú er brennisteinsmengun í Kaupmannahöfn 10 sinnum minni en hún var 1850 og í London hefur ekki verið jafn lítill brennisteinn og lítið sót í andrúmsloftinu síðan 1650.
Dr. Björn heldur áfram að segja að ef vísindamennirnir segja að það séu engin almenn vandamál tengd manneskjum segjum við fínt og hugsum ekki meira um það. Ef hins vegar vísindamennirnir segja að þeir hafi fundið vandamál sem gæti skollið á okkur verðum við áhyggjufull og veitum meira fjármagni. Björn kennir samfélagsmiðlum um. Hann segir að þeir elski neikvæðni og veiti óþarfa áhyggjur.
Dr. Björn Lomborg lítur á framtíðina með björtum augum. Hann er prófessor við háskólann í Árósum og hefur vakið mikla umræðu á sínum skoðunum í umhverfismálum. Hann segir að mannkynið hafi það betra en nokkurn tímann áður, meðalaldurinn árið 1900 var 30 ár en nú er hann 65 ár og fátækt hefur minnkað í næstum öllum löndum. ,,Við töpum ekki 25-50% af dýrategundum meðan við lifum." segir Dr. Björn. ,,Af hverju höldum við að svona illa sé komið fyrir umhverfinu?" spyr hann. ,,Fyrir því eru margar ástæður. Við höfum ótrúlega lélegt innsæi. Það veldur því að við erum auðveld bráð einfaldra ósannra líkana. Samtíðis eru rannsóknir hverfisbundið stundaðar á þann hátt að við heyrum aðeins neikvæðu niðurstöðurnar. Og að lokum beina fjölmiðlar fyrst og fremst kastljósi á neikvæðu tíðindin sín." Björn Lomborg hvetur okkur til að horfa á ástandið eins og það er í raun og veru. Hann telur að hugmyndin um að matvælaframleiðsla muni tapa í kapphlaupinu við fólksfjölgun sé ósönn.
Dr. Björn segir að ef við skoðum sögulegar staðreyndir sjáum við að mengunin minnkar og minnkar. Árið 1285 var loftmengunin í London svo mikil að Eðvarð I stofnaði til fyrstu loftmengunarnefndarinnar og árið 1908 var hægt að sjá kolareykinn í Kaupmannahöfn eins og gráleitt ský. Nú er brennisteinsmengun í Kaupmannahöfn 10 sinnum minni en hún var 1850 og í London hefur ekki verið jafn lítill brennisteinn og lítið sót í andrúmsloftinu síðan 1650.
Dr. Björn heldur áfram að segja að ef vísindamennirnir segja að það séu engin almenn vandamál tengd manneskjum segjum við fínt og hugsum ekki meira um það. Ef hins vegar vísindamennirnir segja að þeir hafi fundið vandamál sem gæti skollið á okkur verðum við áhyggjufull og veitum meira fjármagni. Björn kennir samfélagsmiðlum um. Hann segir að þeir elski neikvæðni og veiti óþarfa áhyggjur.
Afleiðingar loftslagsbreytinga |
Þegar búið er að fara yfir hvað veldur gróðurhúsaáhrifum er mikilvægt að vita líka hvernig þau hafa áhrif á líf okkar og afleiðingarnar sem við erum að horfast í augu við í dag. Það er hægt að nefna endalaust af hlutum sem gróðurhúsaáhrifin eru að hafa áhrif á og þessum hlutum mun fjölga talsvert á komandi árum ef ekkert er gert.
Meðalhiti hefur hækkað um allan heim, ákafar veðurbreytingar hafa orðið, fleiri þurrkar og náttúruhamfarir.
Aukinn meðalhiti bræðir jöklana og heimsskautaís sem veldur því að sjávarmál rís gríðarlega. Á milli áranna 1993 og 2018, jókst hitauppstreymi hafsins um 42% í hækkun sjávarmáls. Áhrifin sem gróðurhúsaáhrifin hafa á höfin eru rosaleg. Það eru fjölmörg lönd sem eru í hættu vegna þessa vandamáls. 47% af mannfjöldanum í Hollandi, sem býr fyrir neðan sjávarmál verður fyrir áhrifum þegar sjávarmálið rís of mikið. 26% af mannfjölda í Vietnam og 12% í Thailandi einnig.
Önnur áhrif eru á uppskerur um allan heim og gróðurhúsaáhrifin hafa líka með heilsufaráhættu að gera. Þar á meðal vannæringu, hungurssneyð, starfsáhættu fyrir bændur og byggingarmenn, smitsjúkdómar, andlega heilsu og ferskvatnsvistir. Vatn og loft verður skítugra og tíðni á útrýmingarhættu í dýraríkinu hefur hækkað gríðarlega.
Meðalhiti hefur hækkað um allan heim, ákafar veðurbreytingar hafa orðið, fleiri þurrkar og náttúruhamfarir.
Aukinn meðalhiti bræðir jöklana og heimsskautaís sem veldur því að sjávarmál rís gríðarlega. Á milli áranna 1993 og 2018, jókst hitauppstreymi hafsins um 42% í hækkun sjávarmáls. Áhrifin sem gróðurhúsaáhrifin hafa á höfin eru rosaleg. Það eru fjölmörg lönd sem eru í hættu vegna þessa vandamáls. 47% af mannfjöldanum í Hollandi, sem býr fyrir neðan sjávarmál verður fyrir áhrifum þegar sjávarmálið rís of mikið. 26% af mannfjölda í Vietnam og 12% í Thailandi einnig.
Önnur áhrif eru á uppskerur um allan heim og gróðurhúsaáhrifin hafa líka með heilsufaráhættu að gera. Þar á meðal vannæringu, hungurssneyð, starfsáhættu fyrir bændur og byggingarmenn, smitsjúkdómar, andlega heilsu og ferskvatnsvistir. Vatn og loft verður skítugra og tíðni á útrýmingarhættu í dýraríkinu hefur hækkað gríðarlega.